شایعه انتشار خبر یا مطلبی ساختگی است كه بر پايه بزرگنمايی، ایجاد ترس و يا تحريف(حذف واقعیت یا بیان بخشی از واقعیت) استوار است.
علت اهمیت شایعات چیست؟
ما در حوزه رسانه، گزاره ای با عنوان جنــگ روایت‌ها داریم؛ جنگ روایت‌ها، بر این امر تاکید دارد که روایت اول مهم است؛ زیرا روایت اول، ذهنیت‌ها را برای مخاطبان و خوانندگان ایجاد می‌کند حتی اگر دروغ باشد.
در واقع در بيان شایعات، جنبه كمرنگی از حقيقت و يا تفسيری خلاف واقع از خبری صحيح گنجانده شده است. شایعه مبتنى بر مشهورات اعتبار خود را می گیرد یعنى از هرکس بپرسیم که علت صحت این خبر چیست، پاسخ می دهد: «چون همه می گویند پس صحت دارد»
شنونده نیز براى پذیرش آن مطلب کمتر به دنبال دلیل و مدرک واقعى است، و تنها حرف های گفته شده را می پذیرد.
از لحاظ روانشــناسی اجتمـاعی، وقتی شما پیامی را دریافت کرده اید و تیک تاییـد آن را در ذهن خود زدید، اثبات اشتباه بودن آن بسیار سخت است. پس شایعات از اهمیت بسیار زیادی برخوردار اسـت؛ به دلیل این که خط خبــری اول را می سازد و تا شما بخواهید روایـت بعدی را منتشر و روایت اول را اصلاح کنید، نصف جامعه خبر را شنیده‌اند و تبعات و چالش های بسیار جدی را می تواند در جامعه بوجود آورد.
در مواجه با اخبار و مطالب در شبکه های اجتماعی پرسیدن برخی سوالات در کشف شایعه و صحت مطالب و اخبار کمک می کند.
به عنوان مثال: منبع اصلی این پیام کجاست؟ واقعا چه کسی این حرف را زده؟ آیا فرد اعتبار کافی دارد؟ ذینفعان دخیل در این پیام چه کسانی هستند و از این آب گل آلوده چه هدفی را قرار است دنبال کنند؟ و سوال هایی مانند این که چرا الان؟ چرا این حرف؟ و چرا این آدم این حرف را می زند؟ و…
1. کنترل احساسات راهکار اساسی مقابله با شایعات:
از لحاظ روانشناسی اجتماعی دو عامل اصلی احساسات و منطق بر روی ذهن و تصمیم گیری افراد مختلف تاثیر گذار است. در فضای مجازی و شبكه هاي اجتماعي برای جلب توجه و اعتماد شما از مطالب احساسي بيشتر استفاده می شود و به همین دلیل كنترل احساسات و هيجانات در كاهش شايعات و نشر مطالب دروغ تاثير بالايي دارد.
2. زودباور نباشید و هرچیزی را در نگاه اول باور نکنید:
زودباوری یعنی اینکه مطالب و اخبار را بدون داشتن مستندات کافی، منبع و دلایل منطقی بپذیریم. انسان زودباور به دلیل پذیرش افکار و اخبار دروغ به تدریج به منبعی از مطالب نسنجیده تبدیل می شود. منبعی که دیگر نمی توان از آن انتظار تصمیم گیری صحیح، منطقی و به موقع داشت.
زودباوری آفت بزرگ حضور ناآگاهانه در فضای مجازی است.
3. منبع پیام را بررسی کنید و به هر منبعی اعتماد نکنید:
ممکن است مطالبی در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی منتشر شود که یا منبع نداشته و یا منبع ارایه شده غیرواقعی است. عده ای جهت نشر شایعات و مطالب دروغ برای باورپذیری مخاطب، منابع غیرواقعی در مطلب درج می کنند. در مواجهه با اخبار و مطالب در شبکه‌های اجتماعی، بررسیِ دقیقِ منبعِ مطالب(معتبر و واقعی بودن)، ضروری است.
4. منبع نماها بررسی دقیق کنید و آن را باور نکنید:
منبع‌نما، مواردی است که منبع تلقی می‌شود اما منبع معتبر، واقعی و قابل اعتماد نبوده و یا وجود خارجی ندارد. در برخی از مطالب و اخبار برای جلب اعتماد شما، ابتدا یا انتها مطلب یک منبع ذکر می شود اما وقتی آن را بررسی می کنیم و یا بر روی لینک آن کلیک می کنیم متوجه می شویم منبع ساختگی و دروغین بوده و حتی وجود خارجی و رسمی ندارد.
5. اخبار و مطالب را از منابع رسمی دنبال کنید:
رسانه های رسمی در قبال انتشار مطالب تعهد دارند و در صورت نشر دروغ
و شایعه می بایست به مراجع مربوطه پاسخگو بوده و جهت پیگیری های قانونی قابل دسترس می باشند. به همین دلیل حتما اخبار و مطالب را از طریق طریق منابع رسمی در کشور رسانه های برخط(سایت ها و پایگاه های اینترنتی) معتبر رسمی دنبال نمایید.
